ZEWNĘTRZNY WYGLĄD:
Buk pospolity to okazałe drzewo. Osiąga wysokość do 40 m i średnicy do
150 cm. Okazy rosnące w zwarciu charakteryzują się prostym walcowatym
pniem, natomiast egzemplarze samotnie stojące mają pień o wiele
grubszy, rozdzielający się nad ziemią i tworzący ogromne kanary. Pień
jest dobrze widoczny przynajmniej do połowy korony, dalej dzieli się na
potężne kanary.
Konary i większe gałęzie są zwykle stromo wzniesione, na końcach zwisające.
Konary i większe gałęzie są zwykle stromo wzniesione, na końcach zwisające.
Korona u młodych drzew smukła, u starych szeroka i sklepiona.
Kora jest gładka szarozielona o jasnym połysku. Z wiekiem
srebrzystoszara nieco szorstka, jednak nigdy nie łuszczy się i nie
pęka. Osiąga grubość do 1,5 cm.
Buk charakteryzuje się pękami wrzecionowymi, do 2 cm grubości, jasnobrązowymi i ostro zakończonymi.
Liście
długości 5-10 cm, jajowate lub eliptyczne, całobrzegie lub słabo
ząbkowane, na brzegach faliste. Początkowo młode liście z obu stron
owłosione srebrzysto, później nagie i tylko owłosiony główny nerw na
spodniej stronie.
Ogonek
liściowy jest krótki i owłosiony. Jesienią liście przybierają piękne
rudobrązowe barwy, nadając przepiękny koloryt naszym buczynom i lasom
mieszanym.
Buki
należą do drzew jednopiennych o kwiatach rozdzielnopłciowych i
wiatropylnych, które w postaci kwiatostanów są rozlokowane w kątach
liści na pędach jednorocznych. Z każdego kwiatu żeńskiego powstaje
jeden owoc, tak więc w okrywie mieszczą się dwa, czasem trzy
trójgraniaste orzeszki, znane powszechnie pod nazwą „bukwia”. Owoce
dojrzewają we wrześniu lub październiku. Okrywa pęka wtedy orzeszki
wysypują się. Stanowią one pokarm dla niektórych ptaków i zwierząt.
Buk
kwitnie w końcu kwietnia lub w maju, jednocześnie z rozwojem liści.
Rosnąc w lesie zaczyna kwitnąć w wieku 60-80 lat, drzewa stojące
samotnie kwitną już w wieku 40-50 lat.
Owocują obficie co 5-8 lat.
Owocują obficie co 5-8 lat.
Na wiosnę zwracają uwagę występujące wszędzie na dnie lasu siewki,
których wielkie półkoliste liście zawierają duże ilości tłustego oleju.
Orzech bukowe kiełkują tylko wtedy, gdy są przykryte ściółką. W
rozprzestrzenianiu buka uczestniczą szczególnie wiewiórki i sójki które
w jesieni zbierają owoce, ukrywają je w dziuplach i często o nich
zapominają.
System
korzeniowy buk posiada silnie rozwinięty, w młodości typu palowego,
rozrastający się z wiekiem w system ukośny z silnymi korzeniami
sięgającymi w głąb podłoża.
ZASTOSOWANIE:
Barwa
drewna jest barwy białej z odcieniem żółto-czerwonym do
czerwonawo-brunatnej, ma charakterystyczny zapach. Drewno jest dość
twarde podatne na skrawanie i łatwo łupliwe.
Można
je z powodzeniem giąć i sklejać, polerować i barwić. Ponieważ chłonie
sporo wilgoci przy suszeniu pęka, nie powinno być wykorzystywane do
wyrobu przedmiotów mających styczność z wodą. Z tego względu bukowe
podkłady kolejowe były impregnowane olejem kreozotowym.
W suchych pomieszczeniach drewno utrzymuje się w dobrym stanie nawet kilkaset lat.
Obecnie
służy do wyrobu mebli, sklejek, parkietu, innych przedmiotów
gospodarstwa domowego, instrumentów muzycznych i płyt pilśniowych.
Nadaje się do toczenia. Ponadto z buka pozyskuje się ocet drzewny,
węgiel drzewny i olej smołowy.
W
wyniku suchej destylacji drewna bukowego otrzymujemy 33% węgla
drzewnego, 8% smoły, 6% kwasu octowego, 2 % metanolu i trochę acetonu.
Aktywowany
węgiel ma zastosowanie przy oczyszczaniu wody i innych cieczy, służy do
nawęglania stali, produkcji karbidu, cyjanków i czterochlorku węgla.
Użyteczne
są nasiona buka, w których stwierdzono tłuszcze, białka, kwas jabłkowy,
cytrynowy, błonnik i inne. W ich skład wchodzi alkaloid fagina
rozkładająca się pod wpływem temperatury. Dlatego orzeszki powinno się
poddać prażeniu przed spożyciem.
Z orzeszków uzyskujemy przez wytłaczanie na zimno olej jadalny a na gorąco techniczny.